Muchołówka (Dionaea) - niezwykłe rośliny efektownie polujące na owady
Monotypowy rodzaj roślin z rodziny rosiczkowatych zawierający tylko jeden gatunek o nazwie muchołówka amerykańska (Dionaea muscipula). Często błędnie nazywane rosiczkami, muchówkami lub muchołapkami. Blaszki liściowe u tej rośliny zakończone są charakterystycznymi pułapkami – to one efektywnie za pomocą słodkiego nektaru i odpowiedniej barwy łapią i trawią owady, dostarczając roślinie spore ilości azotanów. Każda pułapka ma swoją żywotność – może się otworzyć maksymalnie kilka razy. Z tego powodu nie należy bawić się w ich ręczne zamykanie – skończy się to po prostu jej uschnięciem i zbytecznym osłabieniem muchołówki. Uruchomienie pułapki następuje poprzez dotknięcie wrażliwych włosków, które się na niej znajdują. Zamknięcie następuje w mgnienia oka. Po złapaniu zdobyczy wydzielane są soki trawienne, które w przeciągu tygodnia robią z nią przepyszną, odżywczą zupkę :) Po całkowitym strawieniu pułapka się otwiera, a resztki chityny ze zdobyczy są wywiewane przez wiatr. Zazwyczaj liść zamiera lub nie jest już zdolny na kolejny połów, zwłaszcza gdy ofiara była odpowiednio duża.
Kwiaty u muchołówek są białe, drobne, mało atrakcyjne. Kwitnienie może prowadzić do obumarcia rośliny. Zapobieganie kwitnieniu w postaci wczesnego przycinania pędu kwiatowego nierzadko również prowadzi do zamierania muchołówki. Lepszym rozwiązaniem jest usunięcie jedynie pąków kwiatowych.
Przykładowe zdjęcia kwiatów i nasion muchołówek amerykańskich:
Nazwa systematyczna
Dionaea Sol. ex Ellis - St.James Chron.Brit.Eve.Post No. 1172:4 1768
Pochodzenie
Karolina Północna i Karolina Południowa (Ameryka Północna).
Systematyka
Wg Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-10-07].
- Domena - eukarionty
- Królestwo - rośliny
- Klad - rośliny naczyniowe
- Klad - rośliny nasienne
- Klasa - okrytonasienne
- Rząd - goździkowce
- Rodzina - rosiczkowate
- Rodzaj - muchołówka
- Gatunek - muchołówka amerykańska
Podlewanie i wilgotność
Muchołówki amerykańskie mają stosunkowo wrażliwy system korzeniowy, dlatego lepiej stosować jedno ze sprawdzonych źródeł wody. Są to:
- woda destylowana/demineralizowana (do zakupienia w hipermarketach spożywczych/budowlanych na działach z akcesoriami samochodowymi w cenie 2-5zł za 5l, stacjach benzynowych w tej samej cenie dostaniemy ok. 1l)
- woda z filtra odwróconej Osmozy
Stosowanie deszczówki lub przegotowanej wody jest tutaj niewskazane, nawet tej stosunkowo czystej i ubogiej w związki mineralne, gdyż może powodować powolne obumieranie rośliny. Gdy nie mamy jednak wyjścia, pomocne będzie częstsze przesadzanie roślin wraz z dokładnym opłukaniem korzeni. Ale to będzie niestety osłabiało roślinę.
Muchołówki podlewamy poprzez podsiąkanie – wodę wlewamy do podstawki do poziomu ok. 2-3cm. Pomiędzy jednym a drugim podlewaniem należy zachować 1-dniowe przerwy przy umiarkowanej pogodzie, 2-dniowe w dni dreszczowe i wilgotne. Nie robimy przerw w dni upalne. Ogólna zasada jest taka – lepiej żeby wody było za dużo, niż gdyby miało jej roślinie zabraknąć – nadmierne przesuszenie podłoża skończy się po prostu tragicznie dla rośliny.
Podłoże
Jako podłoże najczęściej stosuje się kwaśny torf Sphagnowy (pH 3,5-5) lub torfy ogrodnicze bez nawozów i dodatków, czasem stosuje się mieszanki torfu i piasku kwarcowego (zazwyczaj w stosunku 5:1), co polepsza rozwój korzeni.
Nawożenie i karmienie
Rośliny odżywiają się za pomocą procesów fotosyntezy. Jednak owadożerność sprawia, że dostarczają one swojemu organizmowi sporej dawki azotanów, których brakuje im w glebie. Roślin nie trzeba dokarmiać, czasem jednak możemy im podrzucić jakiegoś żywego owada. Nie karmimy zwykłym mięsem! Tylko żywe owady. Rośliny te można nawozić w niewielkiej dawce za pomocą Osmocote – maksymalnie 1-2 kulki na doniczkę.
Oświetlenie
Muchołówki amerykańskie wymagają jak największej ilości światła – idealnym miejscem na ich hodowlę będzie południowy parapet. Intensywne oświetlenie powoduje mocne wybarwianie się pułapek, liście są zdrowsze, a roślina mocniej się rozrasta. Brak dostatecznej ilości światła powoduje natomiast:
- nadmierne wydłużanie się liści
- powolny zanik lub zniekształcanie pułapek
- obsychanie blaszek liściowych
- pułapki będą wybarwiały się bardzo słabo lub wcale
- ogólne osłabienie rośliny i częstsze choroby grzybicze
W celu dostarczenia odpowiedniej ilości światła stosuje się oświetlenie sztuczne za pomocą:
- zwykłych żarówek – metoda mało efektywna i energochłonna
- zwykłych świetlówek – po co najmniej kilka godzin dziennie (zalecane 10-12h), rośliny będą lepiej rosły, lecz może nie wystarczyć na wybarwianie pułapek
- specjalistyczne świetlówki dla roślin - droższe w zakupie, ale dają widocznie lepszy efekt i można znacznie łatwiej wybarwić rośliny.
Okres spoczynku
Jest to najtrudniejsza część hodowli. Słabsze okazy muchołówek często zamierają, a nawet przy tych mocniejszych różnie bywa. W trakcie zimowania należy ograniczyć podlewanie na tyle, by podłoże było tylko lekko wilgotne. Rośliny powinny znajdować się w niskiej temperaturze – ok. 5-10°C, przy zapewnieniu jednocześnie odpowiedniej ilości światła. Jeśli mamy taką możliwość, najłatwiej do tego celu jest wykorzystać garaż lub piwnicę i sztucznie doświetlać rośliny świetlówkami. Moment przebudzenia roślin rozpoznamy, gdy zaczną na nowo opuszczać pędy. Nie trzeba zimować jednorocznych sadzonek. W przypadku, gdy nie przezimujemy dorosłych okazów, mogą one obumrzeć, lub w następnym roku będą słabo się rozwijały.
Rozmnażanie
Najwygodniejszą metodą jest naturalny podział rośliny, wtedy wystarczy tylko rozsadzić młode muchołówki. Często stosuje się również sadzonki liściowe – odrywa się delikatnie liście od rośliny i kładzie na wilgotnym torfie Sphagnum. Końcówkę białej części liścia można lekko wcisnąć w torf do głębokości max 1cm, a pozostałą tak, aby torf dokładnie przywierał do liścia (można nim nawet lekko obsypać brzegi). Spora część zazwyczaj obumiera, natomiast po kilku tygodniach powinny się pojawić sadzonki – nawet do kilku sztuk. Podczas rozmnażania należy pamiętać o zachowaniu wysokiej wilgotności, temperatury i intensywnego oświetlenia. Kolejną popularną metodą jest rozmnażanie za pomocą nasion. Niestety muchołówki nie są samopylne, więc gdy zakwitną musimy je samemu delikatnie zapylać kwiatek od kwiatka. Po uzyskaniu nasion, należy je jak najszybciej wysiać w ciągu kilku tygodni – im będą świeższe tym lepiej. Gdy będziemy zwlekali, niestety trzeba będzie przeprowadzić proces stratyfikacji. Istnieje jeszcze kilka metod rozmnażania, natomiast są one albo stosunkowo trudne albo wymagają specjalistycznych zabiegów (np. metoda in vitro).
Film - sposób łapania ofiary przez muchołówki
Galeria - muchołówki amerykańskie, uprawy domowe
